Dit stukje “striptheorie” is het eerste theorie-stukje dat ik hier post. Het is de bedoeling dat er regelmatig zo’n stukje verschijnt, waarin ik een begrip, techniek, of stuk geschiedenis uit de doeken doe. Ik sta hierin op de schouders van reuzen zoals McCloud, Groensteen en anderen, die op hun beurt weer leunen op de schouders van andere reuzen in het stripwereldje.

Het is niet de bedoeling een theoretische stripcursus samen te stellen (daarvoor vind je voldoende materiaal in de boeken die ik aanrijk), maar wél om hier en daar dieper in te gaan op een begrip, techniek of stuk geschiedenis, om “dieper” te kijken en creëren. Ieder van deze stukjes sluit ik meestal af met een lesideetje, maar het kan even zinvol zijn, om dit gewoon als “weetje” of “ideetje” te delen met leerlingen. Zélf heb ik de neiging om te veel info mee te geven, en dat werkt soms verwarrend, maar een leerling die specifiek ideeën zoekt, kan zijn licht eens opsteken bij deze stukjes.

Di-ptiek, Tri-ptiek,… Poly-ptiek!

In de kunstgeschiedenis kennen we woorden als diptiek (di=2), triptiek (tri=drie) en polyptiek (poly=meer). Hier enkele voorbeeldjes, allen door de Gebroeders Van Eyck

Scott McCloud zélf een striptekenaar, maar ook één van de toegankelijkste, interessantste theoretici wat betreft Beeldverhaal —nam deze laatste benaming (Polyptiek) over om een stijlfiguur te benoemen in het Beeldverhaal. 

Scott McCloud gaf de naam Polyptiek als benaming voor het laten doorlopen van (bv.) een achtergrond over verschillende vakjes. 

Waarom zou je dit willen doen? Wat is het “effect” dat je ermee kan bereiken? We bekijken er enkele mooie…

Ruimte

Hieronder enkele voorbeelden door Windsor McKay, de auteur achter animatiefilm Gertie The Dinosaur, en de Strip Little Nemo in Slumberland.

McKay kreeg een volledige krantenpagina, in kleur, iedere week, begin van de twintigste eeuw, en experimenteerde erop los! Dit was de tijd toen voor veel Amerikanen hun keuze van krant afhing van welke Comics erin verschenen. 

In deze voorbeelden creëert McKay voornamelijk extra Ruimte!

Ook in het voorbeeld hieronder maakt Frank King in zijn Gasoline Alley, een "full page" krantenstrip uit de jaren 1930, gebruik van een Polyptiek om een heel huis te kunnen afbeelden. Extra ruimte, dus!

In de strip Ether wordt ook duchtig geëxperimenteerd met Vorm en Lay-out.

Hier nog enkele voorbeelden waarin de ruimte wordt "gevormd" door de vakjes die je leest.

Ook merk je hier meer en meer dat ook tijd wordt bepaald door hoe een actie over de vakjes heen doorloopt!

Tijd

De strip Robbedoes en Kwabbernoot zat eind de jaren 1990 in een identiteitscrisis: de toenmalige auteurs (Tome & Janry) waren het niet eens met Uitgeverij Dupuis wat betreft de creatieve lijn die gevolgd moest worden… Dus bedacht Dupuis een oplossing: ze zouden diverse auteurs vragen om hún Robbedoes & Kwabbernoot album te maken. 

Geen beperkingen… Geen nood aan absolute continuïteit… 
Met als gevolg een enorme diversiteit aan tekenstijlen en verhalen.

In “Les Marais du Temps”, laat Frank Le Gall het personnage Robbedoes in een tijdspiraal verdwijnen.

In Beeldverhaal zijn vakjes niet alleen "ruimtelijk", maar bepalen ze ook hoe snel of traag je door een pagina gaat.

Door een polyptiek te gebruiken, voel je de tijd langzamer vooruitgaan.

Ruimte + Tijd = Rust

Door meer tijd en meer ruimte te creëren, kan je ook rust creëren:

Ruimte + Tijd = Focus

Maar je kan ook gebruik maken van een ander aspect van een stijlfiguur: door te breken met de gewoonlijke flow, door iets tijd en ruimte te geven, leg je ook en vooral een focus.

Manuele Fior laat in “Les Variations d'Orsay” (over de Grote Impressionisten) het beeldje "La petite danseuse" “doorlopen” en lover de vakjes heen, en laat je stilstaan bij elke reactie.

Een tweede voorbeeld is Frank Miller (die de meesten al kennen als de auteur van Sin City —de strip én de films— en de strip 300 waarop het bekende testosteron-spectakel gebaseerd is)

Hij gebruikt in zijn strip Ronin regelmatig Polyptieken voor "Dramatisch Effect", om de focus van het verhaal te leggen op een specifieke scene.(fig. 22) zoals hier op het geweld van de vuisten en het bloed…

Meesterwerk

Ik wil even ingaan op een strip van Grant Morrison/Frank Quitely: Multiversity/Pax Americana.

Het neemt de archetypes van de superheldenstrip, maar overgiet alles met politieke intriges. Gevolg: heel veel dialoog, heel weinig vliegende superhelden. En om dat visueel interessant te houden spelen ze ieder trucje uit dat ze kunnen bedenken. Waaronder héél boeiende polyptieken:

Maar het échte pareltje in dit album, is waarschijnlijk deze verduiveld gelaagde dubbele pagina:

Met andere woorden: Polyptiek kan heel eenvoudig, maar ook heel complex worden toegepast!

Lesidee

Probeer in je strippagina een polyptiek toe te passen. Probeer ook te vertellen waarom je je polyptiek net daar toepast… creëer je ruimte, tijd, en/of rust? Of zorg je via je polyptiek dat de aandacht (focus) van de lezer ergens bij stil blijft staan?

Hopelijk kunnen de voorbeelden hier je inspireren!

Wat denken jullie van deze techniek?
Wat vinden jullie van deze “theoretische” posts?
Laat gerust een reactie na!